480,831
Trên thị trường có nhiều loại nước muối sinh lý khác nhau, phù hợp với từng mục đích và đối tượng sử dụng. Để tìm hiểu về các loại nước muối sinh lý và các công dụng và lưu ý riêng của mỗi loại, mời bạn đọc cùng Fysoline tham khảo bài viết sau đây:
1. Nước muối sinh lý là gì? Thế nào được gọi là nước muối sinh lý?
Nước muối sinh lý là dung dịch muối Natri Clorua 0.9%, nghĩa là trong 1 lít (~1kg dung dịch) dung dịch có 9 gram muối ăn (NaCl).
Để đơn giản, bạn có thể hiểu nước muối sinh lý theo công thức:
“Nước muối sinh lý = Nước + Muối + Sinh lý”
- Nước: Dung môi hòa tan muối là nước tinh khiết.
- Muối: Chỉ thành phần hòa tan trong dung dịch là muối NaCl.
- Sinh lý: Thể hiện nồng độ đẳng trương của dung dịch, an toàn với tế bào và cơ thể người.
Dung dịch đẳng trương là dung dịch có nồng độ 0,9 % Natri Clorid, được gọi là phù hợp với “sinh lý” cơ thể con người. Ở nồng độ này, nước muối có áp suất thẩm thấu xấp xỉ với các dịch tự nhiên trong cơ thể.
Nước muối sinh lý không có tác dụng diệt khuẩn. Sản phẩm này có nồng độ đẳng trương với dịch sinh lý của cơ thể người và đồng thời cân bằng với dịch tế bào của hầu hết các loại vi khuẩn. Do đó, nước muối sinh lý không có tác dụng diệt khuẩn mà có tác dụng chính là rửa trôi vi khuẩn và tuyệt đối an toàn với cơ thể người.
Nước muối có khả năng kháng khuẩn hay diệt khuẩn là những dung dịch nước muối đậm đặc (nước muối ưu trương). Nước muối với nồng độ cao có khả năng háo nước, hút nước từ tế bào vi khuẩn ra ngoài môi trường. Vi khuẩn bị mất nước dần dần sẽ bị “chết khô”, teo nhỏ, biến dạng. Tuy nhiên, sử dụng nước muối ưu trương đồng thời cũng gây mất nước các tế bào trong cơ thể và gây tổn thương niêm mạc. Do đó, nước muối ưu trương không được sử dụng thay thế nước muối sinh lý bình thường.
2. Phân loại nước muối sinh lý
Nước muối sinh lý được chia thành hai loại lớn là loại dùng trong được truyền trực tiếp vào cơ thể người và loại dùng ngoài dành cho mặt, mắt, mũi, tai, miệng họng, da.
Mục đích | Chi tiết | Hình ảnh minh họa | Dung tích |
Dùng trong | Chai truyền dịch (Chai dung dịch tiêm truyền) | 100ml, 250ml, 500ml, 1000ml | |
Dùng ngoài | Nhỏ mắt/Nhỏ mũi/Nhỏ tai | 10ml | |
Nước muối nhỏ mắt/mũi/ miệng chuyên biệt | 5ml | ||
Rửa vết thương/súc miệng/rửa mặt | 500ml, 1000ml |
Dựa vào mục đích sử dụng, các loại nước muối sinh lý được sử dụng trên thị trường bao gồm:
- Chai dung dịch tiêm truyền: Là chế phẩm nước muối sinh lý có dung tích lớn, được truyền trực tiếp vào người qua đường tĩnh mạch. Do đó, sản phẩm yêu cầu độ vô khuẩn/vô trùng cao nhất để không đưa vi khuẩn gây bệnh vào cơ thể.
- Chai dung dịch nhỏ mắt: Là các chế phẩm được nhỏ trực tiếp vào mắt nhằm mục đích rửa mắt, loại bỏ bụi bẩn ra khỏi mắt. Các chế phẩm này tiếp xúc trực tiếp với niêm mạc mắt do đó, các lọ nhỏ mắt cũng yêu cầu độ vô khuẩn cao nhất, tương tự như các chai dung dịch tiêm truyền.
- Chai dung dịch nhỏ mũi/ tai: Là các chế phẩm thường được sử dụng để vệ sinh mũi và tai, yêu cầu độ vô trùng cao. Các chế phẩm nhỏ mắt trên thị trường đa dạng và sẵn có hơn, do đó, thường được sử dụng để nhỏ tai và mũi. Tuy nhiên, các sản phẩm nhỏ mũi và tai thường không được sử dụng cho mắt vì sản phẩm không đạt độ sạch và vô trùng, không an toàn cho mắt.
- Chai nước muối nhỏ mắt/mũi/ miệng chuyên biệt: Bên cạnh đó, các dung dịch nhỏ mũi/ tai còn được sản xuất dưới dạng chuyên biệt, sử dụng cho cả mắt, mũi, tai, miệng. Sản phẩm có độ vô trùng cao nhất, và phải đạt yêu cầu tiêu chuẩn thiết bị y tế hạng A, an toàn tuyệt đối cho trẻ sơ sinh từ 0 ngày tuổi.
- Chai nước muối rửa vết thương/súc miệng/rửa mặt: Cũng là các chế phẩm có dung tích lớn, nhưng không yêu cầu độ sạch và độ vô trùng cao như các dung dịch nhỏ mắt, nhỏ mũi thông thường. Vì thế, sản phẩm thường chỉ được sử dụng ngoài da, hay súc miệng mà không được sử dụng cho mắt, mũi hay tai.
Lưu ý: Có một số lưu ý sau:
- Dung dịch nước muối rửa vết thương/súc miệng/rửa mặt thì không được dùng nhỏ mắt/mũi/tai vì độ vô trùng không đạt và dễ bị nhiễm trùng.
- Có thể dùng nước muối sinh lý nhỏ mắt để nhỏ mũi/tai nhưng không được làm ngược lại vì tiêu chuẩn của nước muối sinh lý nhỏ mắt đạt mức cao nhất.
- Để bào chế nước muối nhỏ mắt, các nhà sản xuất thường thêm tá dược benzalkonium clorid là chất bảo quản để sản phẩm trở nên vô trùng khi dùng dài ngày. Tá dược này có vị đắng, nếu dùng nhỏ mắt sẽ không việc gì (Vì mắt không có dây thần kinh tạo vị giác) nhưng nếu nhỏ mũi sẽ gây đắng. Điều này khiến các bé quấy khóc, khó chịu khi mẹ dùng để nhỏ mũi.
3. Phân loại nước muối sinh lý nhỏ mắt/mũi/tai theo đối tượng sử dụng
Không phải nước muối sinh lý chỉ có mỗi nước và muối NaCl mà còn có chứa tá dược để phù hợp với mỗi mục đích sử dụng. Do đó, gần như không thể dùng chung các loại lẫn nhau. Thậm chỉ riêng nước rửa mắt/mũi/tai cũng phân ra nhiều loại tiêu chuẩn cao hơn dành cho trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh.
Bảng phân loại nước muối sinh lý nhỏ mắt/ mũi/ tai theo đối tượng sử dụng:
Tiêu chuẩn | Nước muối thông thường | Nước muối dành cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ |
Dung tích | 10ml, 100ml, 500ml
Đa liều: Dùng nhiều lần trong nhiều ngày, dễ bị nhiễm khuẩn. |
5ml
Đơn liều: Dùng tối đa trong 24 giờ |
Nguồn nước | Nước cất | Nước tinh khiết |
Công nghệ | Sản xuất trong nước | Sản xuất dây chuyền hiện đại ở nước ngoài |
Đầu ống | Đầu ống to | Đầu tròn nhẵn |
Tiêu chuẩn | Vô trùng | Vô trùng hạng A |
Nước muối sinh lý dành cho trẻ sơ sinh đòi hỏi những yêu cầu khắt khe hơn các sản phẩm nước muối thông thường. Vậy nên, khi bạn chọn nước muối sinh lý dành cho trẻ sơ sinh thì nên đáp ứng các tiêu chuẩn sau:
- Nước muối sinh lý đơn liều: Là những sản phẩm chỉ được sử dụng tối đa trong 24 giờ, ngăn chặn vi khuẩn xâm nhập vào nước muối (Do nước muối không có tính sát khuẩn). Nước muối đa liều (sử dụng nhiều lần)chỉ nên dùng cho người lớn, không dùng cho những người cơ địa nhạy cảm.
- Sản phẩm được thiết kế có đầu tròn, nhẵn: Để không gây xước, tổn thương niêm mạc trẻ và hỗ trợ kiểm soát lượng dung dịch sử dụng.
- Vô trùng hạng A: Là tiêu chuẩn vô trùng cao nhất trong ngành y tế trên thế giới.
3.1. Nước muối sinh lý dành cho người lớn (Nước muối thông thường)
Các dung dịch nước muối sinh lý thông thường trên thị trường hiện nay chủ yếu được sản xuất trong nước, với nguyên liệu từ nước cất, muối natri clorua, và các tá dược khác.
Các sản phẩm nước muối sinh lý thông thường đảm bảo các yếu tố:
- Đạt tiêu chuẩn vô trùng và độ sạch cao.
- Dạng đa liều, dung tích lớn (500ml đối với nước muối sinh lý súc miệng/rửa vết thương hoặc 10ml đối với nước muối nhỏ mắt/mũi) sử dụng nhiều lần.
- Có chứa chất bảo quản, để đảm bảo chất lượng sản phẩm khi sử dụng dài ngày. Tuy nhiên, các chất bảo quản này có thể gây kích ứng cho trẻ nhỏ và người có cơ địa nhạy cảm.
3.2. Nước muối sinh lý chuyên biệt cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ
Các sản phẩm nước muối sinh lý chuyên biệt dành cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ cần đảm bảo những yêu cầu khắt khe hơn các sản phẩm nước muối sinh lý thông thường:
- Không chứa chất bảo quản bởi chất bảo quản có thể gây kích ứng niêm mạc mũi trẻ nhỏ.
- Quy trình sản xuất chuyên biệt, để đảm bảo độ an toàn, độ sạch và độ vô khuẩn tuyệt đối.
- Chế phẩm dạng đơn liều dùng tối đa 24 giờ đảm bảo vô trùng, chặn đứng nguy cơ lây nhiễm chéo.
- Thiết kế đầu ống tròn nhẵn, không gây xước niêm mạc và hỗ trợ kiểm soát lượng nước muối sử dụng.
Các loại nước muối vệ sinh mắt/ mũi/ tai cho trẻ thường gồm hai loại:
- Nước muối sinh lý: Là sản phẩm nước muối sinh lý đẳng trương, thành phần an toàn, tinh khiết, không có chất bảo quản, hạn chế tối đa nguy cơ gây kích ứng lên trẻ.
- Nước muối sinh lý kháng viêm: Là sản phẩm nước muối sinh lý 0,9% có bổ sung các các thành phần kháng viêm từ tự nhiên (như chiết xuất cỏ xạ hương,…), hỗ trợ điều trị các bệnh: viêm đường hô hấp trên, cảm lạnh, cảm cúm đồng thời đảm bảo an toàn cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
4. Nước muối sinh lý có thể dùng để làm gì?
Nước muối sinh lý được sử dụng với nhiều mục đích khác nhau:
-
Nước muối sinh lý dùng tiêm truyền.
Nước muối sinh lý thường được dùng tiêm truyền để bổ sung nước hay điện giải cho cơ thể ở những người bị mất nước nhiều hay rối loạn điện giải. Bạn không nên tùy ý tiêm truyền nước muối sinh lý mà chỉ nên sử dụng khi được bác sĩ chỉ định.
-
Nước muối sinh lý dùng để nhỏ mắt.
Nước muối sinh lý cũng thường được nhỏ mắt để vệ sinh mắt, loại bỏ bụi bẩn trong mắt. Bạn nên sử dụng các dung dịch dành riêng cho mắt mà không được sử dụng các dung dịch nước muối nhỏ tai hay nhỏ mũi để nhỏ mắt. Các dung dịch nước nhỏ mắt chỉ nên sử dụng tối đa 1 tháng từ ngày mở nắp.
-
Nước muối sinh lý dùng để nhỏ mũi/ rửa mũi.
Việc nhỏ mũi bằng nước muối sinh lý giúp vệ sinh thông thoáng niêm mạc mũi, làm loãng dịch nhầy, giảm nghẹt mũi. khó thở. Ở người khỏe mạnh, việc nhỏ mũi không nên thực hiện quá 3 lần/tuần vì niêm mạc mũi có thể bị khô, dễ tổn thương và dễ bị kích ứng, nhiễm bệnh bởi các yếu tố bên ngoài môi trường.
-
Nước muối sinh lý dùng để nhỏ tai.
Nước muối sinh lý dùng để nhỏ tai trong các trường hợp bạn muốn vệ sinh tai. Trong các trường hợp viêm nhiễm, tổn thương sâu ở tai, nước muối sinh lý được sử dụng để làm sạch trước khi bôi/nhỏ thuốc làm tăng hiệu quả điều trị. Khi nhỏ tai, bạn nên tham khảo và tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ, tránh tình trạng đọng nước trong tai, gây ù tai, đồng thời tăng nguy cơ viêm tai do môi trường trong tai quá ẩm ướt.
-
Nước muối sinh lý dùng để rửa vết thương.
Nước muối sinh lý dùng để rửa vết thương giúp loại bỏ bụi bẩn và vi khuẩn mà không gây cảm giác đau rát, khó chịu. Các vết thương nhỏ, không chảy máu, không hở chỉ cần vệ sinh bằng nước muối sinh lý là đủ. Tuy nhiên, đối với các vết thương lớn, sâu, nước muối sinh lý có thể coi là biện pháp sơ cứu tạm thời trước khi sử dụng các thuốc sát khuẩn chuyên dụng khác.
-
Nước muối sinh lý dùng để súc miệng.
Súc miệng bằng nước muối sinh lý là cách vệ sinh miệng họng, rửa trôi vi khuẩn, cải thiện tình trạng đau họng, loét miệng và tăng cường sức khỏe răng miệng. Sau khi súc miệng bằng nước muối sinh lý, bạn nên tráng miệng lại với nước lọc để loại bỏ hết lượng muối còn lại trong miệng và các mảng bám đã bong ra sau khi súc miệng bằng nước muối.
-
Nước muối sinh lý dùng để rửa mặt
Rửa mặt bằng nước muối sinh lý giúp làm sạch bụi bẩn, ngăn ngừa dầu thừa, duy trì độ ẩm tự nhiên cho da và hỗ trợ điều trị mụn trứng cá. Tuy nhiên, nước muối sinh lý có thể làm da bắt nắng hơn. Do đó, sau khi rửa mặt bằng nước muối sinh lý, bạn nên có những biện pháp tránh nắng bằng khẩu trang, mũ nón và thoa kem chống nắng.
-
Nước muối sinh lý rửa vùng kín
Nước muối sinh lý có thể được sử dụng để rửa vùng kín cho các chị em phụ nữ trong trường hợp vùng kín có mùi hôi kéo dài, nhiều khí hư, ngứa, sưng tấy hay vào những kỳ kinh nguyệt. Khi vệ sinh vùng kín, các chị em không nên chà xát vùng kín quá mạnh hay ngâm trong nước muối quá lâu, làm vùng dễ bị tổn thương, viêm nhiễm.
5. Những lưu ý khi lựa chọn và sử dụng nước muối sinh lý
Sau đây là một số điều mà bạn cần lưu ý khi lựa chọn và sử dụng nước muối sinh lý:
5.1. Lưu ý về chất lượng sản phẩm
Nước muối sinh lý là sản phẩm thuộc mặt hàng thuốc/ thiết bị y tế, không phải là hóa mỹ phẩm. Do đó, các sản phẩm nước muối sinh lý 0,9% Natri Clorid phải được Cục Quản lý Dược – Bộ Y Tế cấp số đăng ký theo quy định mới được phép lưu thông trên thị trường. Các sản phẩm chỉ được đăng ký là mỹ phẩm thì không được coi là nước muối sinh lý đạt tiêu chuẩn chất lượng.
Trên thị trường hiện nay có rất nhiều hàng giả hàng nhái, hàng kém chất lượng. Do không đăng ký là thuốc dùng ngoài mà đăng ký là hóa mỹ phẩm nên tiêu chuẩn thấp hơn nhiều. Nhiều đơn vị sản xuất nước muối “thủ công”, dùng nước máy “thông thường”, điều kiện sản xuất không “vô khuẩn”. Các sản phẩm nước muối sinh lý này gây nguy cơ nhiễm trùng rất cao cho người sử dụng. Do đó, khi lựa chọn mua sản phẩm, bạn cần lưu ý:
- Khi mua, bạn nên nhìn cảm quan vào chai nước muối: Dung dịch trong chai trong suốt, không màu, không chứa cặn.
- Chọn thương hiệu uy tín: Khi mua, bạn cần kiểm tra bao bì, nhãn hiệu có đăng ký không? Nếu sản phẩm không có nhãn hiệu rõ ràng thì bạn không nên mua.
- Nên chọn cơ sở bán nước muối sinh lý uy tín: Nên mua nước muối sinh lý mua ở tại các nhà thuốc lớn, các trang thương mại điện tử uy tín (Shopee Mall, LazMall,…),…
5.2. Tránh lạm dụng sử dụng nước muối sinh lý đặc biệt là cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ
Việc lạm dụng sử dụng nước muối sinh lý sẽ gây khô niêm mạc. Độ ẩm tự nhiên của vùng niêm mạc có thể bị rửa trôi theo nước muối sinh lý. Do đó, da và niêm mạc, đặc biệt là da và niêm mạc non yếu của trẻ sẽ dễ bị viêm nhiễm và tổn thương do vi khuẩn và bụi bẩn từ bên ngoài gây ra.
Việc sử dụng nước muối sinh lý nhiều hay ít còn phụ thuộc vào tình trạng của từng người:
- Người có sức khỏe bình thường thì không nên dùng nước muối sinh lý hàng ngày. Thay vào đó, bạn có thể dùng nước muối sinh lý 2 -3 lần/ tuần, hoặc sau mỗi lần đi ra ngoài hoặc đến những nơi ô nhiễm.
- Đối với người bị viêm nhiễm (mũi/ mắt/ tai) thì có thể dùng nước muối sinh lý thường xuyên hơn, 2 -3 lần/ngày để rửa trôi, loại bỏ vi khuẩn hay các tác nhân gây viêm khác.
5.3. Tránh tự pha nước muối tại nhà
Theo các chuyên gia, nước muối tự pha tại nhà không thể thay thế được các sản phẩm nước muối sinh lý trên thị trường vì:
- Nước muối tự pha không đủ sạch: Do các nguyên liệu pha nước muối tại nhà (nước lọc, muối tinh khiết) không đảm bảo độ vô trùng, tiệt khuẩn cao như các sản phẩm nước muối sinh lý trên thị trường. Nước muối không đủ sạch sẽ vô tình đưa vi khuẩn tiếp xúc với niêm mạc, gây viêm và tổn thương niêm mạc.
- Nước muối tự pha khó đạt đúng nồng độ Natri Clorid 0,9%: Nước muối sinh lý 0,9% Natri Clorid là dung dịch nước muối rất loãng, dung dịch tự pha dễ sai lệch thành nước muối ưu trương có nồng độ cao hơn, gây mất nước và có hại cho tế bào và cơ thể con người.
Hy vọng bài viết trên đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về những điều căn bản của nước muối sinh lý. Người khỏe mạnh không nên sử dụng nước muối sinh lý hàng ngày do nguy cơ gây khô da, niêm mạc, dễ dẫn tới những viêm nhiễm và các tổn thương ngoài ý muốn.
Những câu hỏi thường gặp
Trả lời